Spermiogram – co to jest? Jak czytać?

Spermiogram, inaczej seminogram, to jakościowe badanie nasienia mężczyzny. Często określa się go mianem testu na płodność, ponieważ najczęstszym wskazaniem do jego przeprowadzenia jest brak ciąży mimo długotrwałych starań o dziecko. Badanie przeprowadza się w laboratorium na pobranej od pacjenta próbce ejakulatu, a wyniki przedstawia w oparciu o dokładnie ustalone normy.

Kiedy wykonać badanie nasienia i jak ono wygląda?

Głównym wskazaniem do skierowania mężczyzny na badanie nasienia jest ocena jego płodności. Spermiogram to podstawowe narzędzie, od którego warto rozpocząć diagnostykę u par, które nieskutecznie starają się o dziecko od co najmniej roku. Szukając przyczyn tego problemu należy poddać badaniom zarówno kobietę, jak i jej partnera. W tym drugim przypadku zleca się zazwyczaj właśnie spermiogram. Inne wskazania do przeprowadzenia tego badania to m.in.:

• badanie kontrolne po zabiegu operacyjnym w obrębie męskiego układu rozrodczego,
• stan po terapii wnętrostwa lub skrętu jądra w dzieciństwie,
• stan po leczeniu steroidami płciowymi lub glikokortykosteroidami,
• przekazanie nasienia do banku spermy,
• sprawdzenie jakości nasienia na życzenie pacjenta.

Badanie nasienia przeprowadza się zazwyczaj w klinice leczenia niepłodności, a materiał do badania można pobrać zarówno na miejscu, w specjalnie do tego przystosowanym pomieszczeniu, jak i w domu. Następnie umieszcza się go w czystym, jałowym pojemniku i przekazuje do laboratorium. W przypadku pozyskania ejakulatu w domu należy go dostarczyć do placówki w czasie nieprzekraczającym 1 godziny oraz zachować temperaturę przechowywania w zakresie 20-37° C.

Badanie jakości nasienia – normy

Pobraną próbkę bada się w pierwszej kolejności makroskopowo –a więc wizualnie określa ilość, zabarwienie i konsystencję ejakulatu, a następnie mikroskopowo bada się parametry, takie jak ruchliwość plemników, ich liczebność, budowa czy ruch postępowy. Zakres norm dla tego badania wytyczony przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) w 2010 roku wynosi:

• Objętość ejakulatu: równa lub powyżej 1,5 ml,
• Czas upłynnienia nasienia: poniżej 60 minut,
• Całkowita liczba plemników w ejakulacie: równa lub powyżej 39 mln,
• Koncentracja plemników (liczba plemników w 1 ml nasienia): równa lub powyżej 15 mln,
• Ogólny odsetek ruchliwych plemników (ruch postępowy i niepostępowy): równy lub powyżej 40%,
• Odsetek plemników o ruchu postępowym: równy lub powyżej 32%,
• Żywotność plemników (odsetek plemników żywych): równa lub powyżej 58%,
• pH: równe lub powyżej 7,2,
• Morfologia plemników (odsetek plemników o całkowicie prawidłowej budowie): równa lub powyżej 4%,
• Aglutynaty i agregaty plemników:

Interpretacja wyników spermiogramu: kiedy wykonać test HBA i MAR?

Lekarz interpretujący wyniki badania określa, czy są one prawidłowe, czy też pacjent zmaga się z obniżeniem jakości nasienia. Do najczęstszych zaburzeń należą:

• normozoospermia, czyli gęstość nasienia wynosząca ponad 20 mln plemników w 1 ml,
• oligozoospermia, czyli gęstość nasienia wynosząca poniżej 20 mln plemników w 1 ml,
• teratozoospermia, kiedy mniej niż 30% plemników jest zbudowanych prawidłowo,
• azoospermia, czyli brak plemników w nasieniu,
• astenozoospermia, czyli ruchliwość plemników wynosząca poniżej 50%,
• oligoastenoteratozoospermia, kiedy gęstość, ruchliwość i morfologia plemników stanowią poniżej minimalnych norm,
• aspermia, czyli brak ejakulatu.

Jeśli zachodzi taka konieczność, specjalista może zlecić dodatkowe badania, np. HBA (określenie zdolności wiązania plemników z hialuronianem) i test MAR (w celu wykrycia przeciwciał plemnikowych klasy IgG i/lub IgA). Należy jednak pamiętać, że parametry nasienia ulegają zmianom w czasie, a na wynik spermiogramu mogą mieć wpływ czynniki, takie jak częstotliwość stosunków, choroby, styl życia, używki czy przyjmowane leki. Aby badanie było miarodajne zaleca się powtórzenie go dwu- lub trzykrotnie w odstępie 1-3 miesięcy. Warto również postarać się w tym czasie o zmianę stylu życia na mniej stresujący, wprowadzić zdrowsze nawyki żywieniowe i suplementy diety oraz odstawić alkohol i papierosy.